7.5.12

UME TZUNTI (Bicentenario) Poesía Nahuat


UME TZUNTI

Ume tzunti?… Pal tay ne ilhuil?
Pal mujtilahuia cucua ihuan ne pashuhuaket
uan pal intemikia gamukpak pal teguetza
ihuan cujulhuan tahuahuazua pal tesoyejl
ga esti gat mutalua pal ne cuzh
pal ne cujcush, ne plomos uan ne pushtaket
ne tekpan, ne tit uan ne pustamekatmet;
esti pal ne guigoto tzunteku
guida guen ejemplo tic ne ujti
pal uey tanahuatiani Anastasio Aquino.

Ume tzunti yuk…Tay umetzunti?
Ne ipali temiki ka tupal NANTAL,
pia nue eltiu choop uan mu cuahuita
pal tugatut tic nu yejc tal
mu tajtatu shushultikmet, pal mishti uan cuitatshantuj
timigui guen mu rugientes motores
ne gorrión, kan e chiltutu ihuan ne tzenzontle
pal maga ne cuaujti pal pushta ejtapalket
tay guitamutak ne veneno ga cambio pal atsupelet
ijpac ne guituga tay tituga tic ne nupal.

Ukceyu umetzunti… ¿Guen ini ne uey ilhuil?
Ne gamukpal pal tupal negui escorzos
ipali maga mu estilo, líneas uan formas
pal shikishi ne santuj ga tanamaka tic tiangi
ka gaj tarkalu mu cofres intec teguiti;
pal tashtegui tupal tajtatu uan patentarlas
uan tikensan mupal hantani pal tanamagamet
pal guetza kalshantuj ga mutiut guigat pal gane
uan shu ka ne nupal pal nikan.

Ume tzunti yuk neshinat… Ipalli gat?
Pal yajyanhuit tatoli pal colonialism
ihuan variente ashan ipali imperialism
ipal timigui ga kushkatan uan mu saldo
pal tupal nantal uan pal mu sijsihuat uan tajtagat
desbrozando siniestro ihuan mupal metrallas
al neguital tic kutunamet ne medallas
nuantani pal mikia ne huejhuey ka pendidos
ipali tajtatakyejk tegueman sutagaket
tay ajkahua ne shinastikmet ejecat.

Ume veces tzunti shihuit… ini ne toy shitesh palguajkenu.
Tay tzunzuna shutikalmet ipali kuzhkatan!
Tay pitza tiksilna ipali ne nahui olin!
pal tay mushi ne tejteshan ajsi muhuet,
tay ajse taguetza ashan ka mushi, tay inti ini senu
ume teshan o mushi pal titan ne tupal
tay ajsi ajkahua ga cush pal ne ukceyu;
pal guitapoa ne ujti kan e ejecat
pal tupal mujtilahuiya ket tejteshan yultukmet,
ipali nemeli intec yuk mukpal.

Ume tzunti… ashan naja ne shina:
Ipali pehua ne chayuntia pal ne taguetza,
pal ne cujculhuan uan pal tupal NANTAL




BICENTENARIO

¿Bicentenario?... ¿De qué los celebrás?
De infinito desdén con las víctimas
y de imperecedera invasión del verbo
con historia escrita por lacayos
a tinta sangre escurrida de las espaldas
por las espadas, los plomos, los fierros,
la bayoneta, el fuego y las cadenas;
sangre de la cabeza cortada
al Gran Rey Nonualco Anastasio Aquino
exhibida como “ejemplo” en la cuesta.

Doscientos años más… ¿Cuál bicentenario?
El de asesinar a nuestra madre tierra,
segando a la ceiba y a nuestros bosques
para plantar en fértiles campiñas
tus plantas azules, de nube y oro;
aterrando con tus rugientes motores
al gorrión, al chonte y a la chiltota;
el de canjear al águila por las férreas alas
esparcidoras de venenos a cambio de rocíos
sobre tus cultivos plantados en lo nuestro.

Otro par de siglos… ¿Cuál es la gran fiesta?
La invasión de nuestras preciadas obras
para imponer tus estilos, formas y líneas;
de robar lo sacro a subastar en plaza
a quien llene tus cofres sin ningún esfuerzo;
de robar nuestras plantas y patentarlas
y hacértelas tuyas después de venderlas;
de levantar tus templos, desechando los míos,
para agradar a tu dios traído de allá
exiliando a los míos presentes aquí.

Dos centenarios… ¿De qué?
De nuevas versiones de colonialismo,
con variante moderna de tiranía imperial,
de arrasar a Cuzcatan y a su saldo,
a nuestra madre tierra y a su gente;
desbrozando siniestro con tus metrallas
para coleccionar honores en tus casacas
por estrangular los cuerpos colgados
de héroes originarios jamás rendidos,
legadores de semillas libertarias.

Dos veces cien años… son los que nos esperan.
¡Suenen los caracoles desde Cuzcatan!
¡Silben fuerte desde los cuatro puntos!
para que todos se levanten,
que se llame a todos,
que no haya ni uno,
ni dos entre los nuestros
que se quede atrás de los demás;
para abrir el camino a la independencia
de nuestros pueblos originarios,
y para vivir sin más amos invasores.

¿Bicentenario?… Ahora te lo diré:
Para iniciar la restauración del verbo,
de la historia y de nuestra madre tierra.


Por: Roberto Escobar
Traducción al Nahuat: Maestra Chicuace Nantzin uan ce Piltzin

2 comentarios:

Roberto Escobar dijo...

La traducción al nahuat de este escriro fue realizada por la Maestra Chicuace Nantzin uan ce Piltzin, a quien le agradezco su invaluable apoyo.

Unknown dijo...

ENHORABUENA!! ROBERTO, TODO LO QUE VIENE QUE SEA EL REFLEJO DE TUS SUEÑOS EN ESTA REALIDAD...